Stanowisko dokumentacyjne – forma ochrony przyrody nieożywionej w Polsce, której podstawą prawną funkcjonowania jest ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Stanowiska dokumentacyjne powstają w celu ochrony m.in.: formacji geologicznych, odkrywek, nieczynnych wyrobisk (podziemnych i naziemnych), jaskiń z namuliskami i nagromadzeń skamieniałości.
Regulacje prawne
Stanowisko dokumentacyjne jako forma ochrony przyrody w polskim systemie prawnym pojawiło się w ustawie z dnia 16 października 1991 r. o ochronie przyrody (Dz.U. z 1991 r. nr 114, poz. 492). Zwiększenie ochrony przyrody nieożywionej w Polsce było efektem wieloletnich starań, a za powołaniem nowej formy ochrony przyrody optowali m.in. naukowcy z Zakładu Ochrony Przyrody i Zasobów Naturalnych Polskiej Akademii Nauk. Pierwszym stanowiskiem dokumentacyjnym powołanym na mocy ustawy z 1991 roku było stanowisko Losy w województwie warmińsko-mazurskim utworzone 26 grudnia 1992 roku.
Aktualnie stanowisko dokumentacyjne powoływane jest na mocy art. 41, 44 i 45 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, która definiuje stanowisko dokumentacyjne, reguluje sposób jego powoływania oraz określa zakazy, które mogą zostać wprowadzone na terenie stanowiska.
1. Stanowiskami dokumentacyjnymi są niewyodrębniające się na powierzchni lub możliwe do wyodrębnienia, ważne pod względem naukowym i dydaktycznym, miejsca występowania formacji geologicznych, nagromadzeń skamieniałości lub tworów mineralnych, jaskinie lub schroniska podskalne wraz z namuliskami oraz fragmenty eksploatowanych lub nieczynnych wyrobisk powierzchniowych i podziemnych.
2. Stanowiskami dokumentacyjnymi mogą być także miejsca występowania kopalnych szczątków roślin lub zwierząt.
art. 41 Ustawy o ochronie przyrody z 2004 r. (Dz.U. z 2004 r. nr 92, poz. 880)
Zgodnie z art. 44 ustawy o ochronie przyrody z 2004 r. stanowisko dokumentacyjne może zostać powołane w drodze rozporządzenia wojewody albo uchwały rady gminy. Wniosek o utworzenie stanowiska dokumentacyjnego może złożyć osoba fizyczna, instytucja naukowa lub organizacja społeczna.
Statystyki
Według Głównego Urzędu Statystycznego do 2000 roku na terenie całego kraju utworzono 103 stanowiska dokumentacyjne, a przez dwie dekady do 2021 roku ich liczba zwiększyła się do 182. Łączna powierzchnia stanowisk dokumentacyjnych według GUS wynosi 993 ha.
Według danych Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska łączna powierzchnia stanowisk dokumentacyjnych wynosi ok. 970 ha. Najwięcej stanowisk dokumentacyjnych znajduje się w województwie małopolskim – 80 stanowisk, z których 67 jest zlokalizowanych w podziemnych wyrobiskach Kopalni Soli „Wieliczka” oraz Kopalni Soli „Bochnia”. Wiele stanowisk funkcjonuje również w województwach podkarpackim – 28 stanowisk, świętokrzyskim – 18 stanowisk i śląskim – 12 stanowisk. Najmniej stanowisk dokumentacyjnych powołano w województwach wielkopolskim, kujawsko-pomorskim i warmińsko-mazurskim – w każdym jedno stanowisko. Średnia powierzchnia stanowiska wynosi ok. 5,42 ha, zatem są to w większości formy obszarowe o stosunkowo niewielkiej powierzchni.
Według Centralnego Rejestru Form Ochrony Przyrody stanowiska dokumentacyjne można podzielić na dwie kategorie: antropogeniczne i naturalne oraz na pięć rodzajów: formacja geologiczna, wyrobisko powierzchniowe, wyrobisko podziemne, jaskinia, nagromadzenie skamieniałości.
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
Grupa GMI
